گروه بیوتکنولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران
چکیده: (203 مشاهده)
افزایش فراوانی و شدت تنش‌های محیطی نظیر خشکی، شوری، دماهای بالا و پایین، و آلودگی‌های فلزی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشاورزی معاصر است که بهره‌وری گیاهان زراعی و امنیت غذایی جهانی را به‌طور جدی تهدید می‌کند. روش‌های سنتی بهنژادی گیاهی به‌دلیل پیچیدگی صفات مربوط به مقاومت و تأثیرپذیری شدید آن‌ها از عوامل محیطی، در پاسخ‌گویی به نیازهای کنونی محدودیت دارند. در این راستا، فناوری‌های نوین زیستی به‌عنوان ابزارهایی دقیق و کارآمد برای شناسایی، اصلاح و تقویت مسیرهای فیزیولوژیکی و مولکولی مقاومت در گیاهان معرفی شده‌اند. در میان این فناوری‌ها، ویرایش ژنوم با سامانه‌هایی نظیر CRISPR/Cas9، انتقال ژن و تولید گیاهان تراریخته، انتخاب به‌کمک نشانگر (MAS)، و فناوری‌های اُمیکس (ژنومیکس، ترنسکریپتومیکس، پروتئومیکس و متابولومیکس) نقش برجسته‌ای در شناسایی ژن‌ها و مسیرهای تنظیمی مرتبط با تحمل تنش ایفا می‌کنند. همچنین، بیوتکنولوژی میکروبی از طریق همزیستی با باکتری‌ها و قارچ‌های مفید، نانو‌فناوری با رهایش کنترل‌شده ترکیبات تقویتی، و جهش‌زایی القایی با پرتوهای گاما و پلاسما، چشم‌اندازهای نوینی برای بهبود سازگاری گیاهان در شرایط نامساعد فراهم ساخته‌اند. با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌هایی همچون هزینه بالا، نیاز به زیرساخت‌های تخصصی، مسائل قانونی و پذیرش اجتماعی همچنان مانع از کاربرد گسترده این فناوری‌ها در مقیاس تجاری است. در نهایت، همگرایی فناوری‌های زیستی با سامانه‌های هوش مصنوعی و بیوانفورماتیک، می‌تواند مسیر توسعه گیاهان هوشمند و سازگار با اقلیم آینده را هموار سازد.
Kordrostami M, Moori S, Rahimi M. A Review of Modern Biotechnologies in Improving Plant Resistance to Environmental Stresses. Journal title 2025; 1 (1) :35-62 URL: http://injbr.com/article-1-26-fa.html
کردرستمی مجتبی، موری سعید، رحیمی مهدی. مروری بر فناوری‌های نوین زیستی در بهبود مقاومت گیاهان به تنش‌های محیطی. عنوان نشریه. 1404; 1 (1) :35-62
